Cách Chơi Đồ Cổ Từ Cơ Bản Tới Chuyên Sâu

Lão Cổ Vật - cách chơi đồ cổ được những người đam mê cổ ngoạn quan tâm, để định hướng cho mình cách chơi đúng, kể cả người mới chơi và nhiều người đã chơi từ lâu cũng nhiều người còn chưa rõ. Cách chơi đồ cổ chia làm lối chơi cổ đồ, lối chơi sưu tầm và lối chơi âm dương ngũ hành.

1. Cách chơi đồ cổ theo lối cổ đồ
Lối chơi cổ đồ là cách chơi thiên về đồ tinh, đồ quý, đồ đẹp. Đồ cổ bầy biện trong không gian theo đúng quy cách cổ điển chuẩn thẩm mỹ xưa, bởi vậy yêu cầu không gian tương đối rộng rãi, người chơi có hiểu biết, không ham bầy nhiều đồ. Không gian trưng bầy của người chơi theo lối cổ đồ toát lên vẻ tinh tế, sang quý, đậm chất văn hóa, danh gia vọng tộc, ngầm toát lên người chơi là người cao sang, quyền quý, giàu có.

Hình 1: Cách chơi đồ cổ lối cổ đồ

Thế hệ những người chơi đồ cổ theo lối cổ đồ đầu tiên có thể kể tên đến như cụ Hương Ký (chủ hiệu ảnh Hương Ký), cụ Phúc Nguyên, cụ Phúc Long, cụ Vĩnh Thành, cụ Nguyên Ninh (chủ bánh cốm Nguyên Ninh), cụ Hàn Liên, cụ Tiêu, cụ Thanh Đức, cụ Toại Khang, cụ Ngô Văn Vĩnh, cụ Dục Hỷ, cụ Vĩnh Thắng, bà Bé Tư, cô Tư Hồng.

Lối cổ đồ cần ba yếu tố:
- Thứ nhất: người chơi có kiến thức am hiểu về văn hóa xưa, cách thức bài trí mỹ thuật quy cách cổ điển, thích sự đơn giản nhưng tinh tế, sang trọng.
- Thứ nhì: cổ vật phải tinh đảm bảo các yếu tố quan trọng cổ, quý, kỳ, đến thời nay thì cần thêm yếu tố nguồn gốc rõ ràng, dấu tích lịch sử nữa thì càng tuyệt hảo. Cổ tức là phải có tuổi đời từ lúc chế tác hoàn thành tối thiểu 100 năm; Quý tức là sự quý báu, số lượng hữu hạn, độc bản càng tốt; Kỳ tức là kỳ lạ, độc đáo, và kỳ đến đâu thì về yếu tố thẩm mỹ là phải đẹp mắt, nghệ thuật. Nguồn gốc rõ ràng nói đến xuất xứ của cổ vật, lập thành được hồ sơ rõ ràng càng quý; Dấu tích lịch sử chính là thể hiện ý nghĩa của cổ vật trong dòng chảy thời gian, một tác phẩm đã được chứng minh có xuất hiện cụ thể trong một sự kiện nào đó, một thời kỳ cụ thể do danh nhân đã dùng thì quý hơn một tác phẩm giống như thế nhưng không có chứng nhân lịch sử rất nhiều.
- Thứ ba: không gian bài trí phải rộng rãi mới có thể bài trí tác phẩm theo phong cách thẩm mỹ, ví như chỗ nào là sập gụ, chỗ nào là tủ chè, chỗ nào là sập phụ, chỗ nào là bộ trường thẩm trà. Hay đơn giản dành nguyên cả một bức tường chỉ để trưng bầy một chiếc bàn án, trên đó bầy một cái đỉnh đồng, một lọ hoa, ở trên là đôi câu đối và một bức tranh chữ, không phải ai cũng có điều kiện để thực hiện.

Hình 2: Lối cổ đồ cần nhiều yếu tố khắt khe

Lão Cổ Vật sẽ có bài phân tích sâu hơn về cách chơi đồ cổ theo lối cổ đồ ở những bài sau trên www.laocovat.com

2. Cách chơi đồ cổ theo lối âm dương ngũ hành
Lối chơi đồ cổ theo âm dương ngũ hành về cơ bản yêu cầu khắt khe như lôi chơi cổ đồ, nhưng cách bầy biện càng yêu cầu tinh tế, tao nhã hơn. Mùa đông bầy mầu đỏ tạo cảm giác ấm cúng, mùa hè bầy màu trắng, xanh tạo cảm giác mát mẻ. Không gian trưng bầy tuân theo nguyên tắc âm dương ngũ hành, đông ấm, hè mát, có trước, có sau, có trên, có dưới, có nhà, có vườn, ... nếu không có điều kiện kinh tế và tri thức uyên thâm thì thật sự khó mà chơi được theo lối âm dương ngũ hành này.

Người chơi theo lối âm dương ngũ hành ngoài những điều kiện như ở lối cổ đồ, cần thông hiểu, hoặc ít nhất là biết hiểu hoặc có tư vấn từ những người thông thạo ngũ hành, bố cục bài trí tác phẩm. Chỗ nào là hồ nước, chỗ nào là vườn cây, phòng khách nhìn ra đâu, trong phòng bầy các tác phẩm đồ cổ gì, chỗ nào là đồ gỗ, nơi nào là đồ đá, ... tất cả đều được tính toán hết sức chặt chẽ, chi tiết.

Hình 3: cách chơi cổ đồ theo lối âm dương ngũ hành

Bước vào một không gian chơi đồ cổ theo lối âm dương ngũ hành, không những phong vị cổ xưa, sang quý, tinh tế cảm nhận thấy thật rõ ràng, mà đặc trưng của không gian là phải tạo sự bình an, thanh thản, trẻ nhỏ thích vui chơi, người lớn thích ngồi lâu, hè mát, đông ấm, ở lâu thấy khỏe, thật không dễ gì làm được.

3. Cách chơi đồ cổ theo lối sưu tầm
Cách chơi đồ cổ theo lối sưu tầm được mang đến khi người phương Tây, cụ thể là người Pháp đến đô hộ, đây là lối chơi mang tính chất nghiên cứu, có giá trị lịch sử. Theo Khoản 9 điều 4 chương 1 Luật Di sản văn hóa năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2009 quy định: Sưu tập là một tập hợp các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia hoặc di sản văn hóa phi vật thể, được thu thập, gìn giữ, sắp xếp có hệ thống theo những dấu hiệu chung về hình thức, nội dung và chất liệu để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu lịch sử tự nhiên và xã hội. Như vậy những người tập hợp cổ vật theo sở thích, thị hiếu hoặc chạy theo thị trường thì không phải là nhà sưu tầm đúng nghĩa.

Những người đi tiên phong cho lối sưu tầm chính là những người chơi từ thời kỳ Pháp đến đô hộ, thuộc trường phái cấp tiến thời bấy giờ và có thể kể tên như cụ Đức Minh, cụ Huệ Muối, cụ Lâm cà phê, cụ Nguyễn Bá Đạm (Theo TS. Phạm Quốc Quân).

Cụ Đức Minh sưu tầm tranh và đồ sứ. Cụ Huệ Muối sưu tầm gốm, đồ đất nung. Cụ Lâm cà phê sưu tầm tranh, đồ đồng Đông Sơn. Cụ Nguyễn Bá Đạm sưu tầm tiền cổ.

Hình 4: Một tác phẩm trong lối sưu tầm 

Lối chơi sưu tầm khá phổ dụng ngày nay do cách chơi đồ cổ theo lối cổ đồ hoặc âm dương ngũ hành đòi hỏi khá cầu kỳ. Tuy nhiên, chơi theo lối sưu tầm lại yêu cầu người chơi có định hướng rõ ràng và quyết tâm theo đuổi, làm sao một bộ sưu tập hội tụ đủ tính đa dạng đặc trưng theo từng thời kỳ, đồ sưu tầm phải là đồ có giá trị thể hiện tính nghệ thuật lịch sử, quy cách các tác phẩm đồng nhất. Bởi vậy, để có một bộ sưu tập giá trị đã khó, để sưu tập một vài thể loại tác phẩm khác nhau lại còn khó hơn.

Rất nhiều người chơi hiện nay giao lưu nhiều thể loại tác phẩm và nghĩ mình là nhà sưu tầm nhưng thực ra chưa phải, Lão Cổ Vật sẽ có bài phân tích kỹ hơn về cách chơi đồ cổ theo lối sưu tầm ở những bài sau trên www.laocovat.com

Dù đang chơi đồ cổ theo cách cổ đồ, âm dương ngũ hành, sưu tầm, hay chưa theo một lối chơi nào cả, những người đam mê với thú chơi cổ vật đều rất đáng quý, bởi chúng ta đang góp phần vào lưu giữ những chứng tích thời gian, những dấu ấn lịch sử, đưa cổ vật về đúng nơi chúng được trân quý và lưu giữ, để truyền lại giá trị văn hóa, lịch sử cho những thế hệ tiếp theo. Lão Cổ Vật sẽ tiếp tục chia sẻ đến quý chư vị cũng như bằng hữu cổ ngoạn những nội dung chi tiết hơn về cách chơi đồ cổ để hầu mong góp môt phần vào thú chơi của quý bằng hữu cổ ngoạn.

Lão Cổ Vật,
HN - 6.6.2023