Trang chủ / Tin Tức / Cấu trúc thờ cúng tại nhà thờ họ và nghi thức tổ chức tế lễ hàng năm

Cấu Trúc Thờ Cúng Tại Nhà Thờ Họ Và Nghi Thức Tổ Chức Tế Lễ Hàng Năm

laocovat

Thứ Ba, 13 Tháng Mười Hai 2022

Bài viết của Phlanhoa trả lời bạn đọc Hồ Đình Quý - Sơn Hải, Quỳnh Lưu, Nghệ An
***

Nguồn tham khảo:
- Việt Nam Phong tục sách – Phan Kế Bính
- An Nam phong tục sách – Mai Vương Đoàn Triển
- Tập tục và nghi lễ dâng hương – Thượng tọa Thích Thanh Duệ
- Từ điển Việt Nam lễ tục – Bùi Xuân Mỹ, Phạm Minh Thảo
- Gia phả dòng họ Nguyễn Trọng – Đức Thọ Hà Tĩnh
- Sách cúng của dòng họ Lê ở Hà Nội
Một số hướng dẫn, giải thích ý nghĩa của:
- Bà Trần Thị Thực – con gái cụ đầu huyện Trần Hậu Thàng – làng Chợ Cồ - TP Hà Tĩnh
- Bà Võ Thị Duyên – con gái dòng họ Võ Tá – Tiền Bạt – TP Hà Tĩnh
- Ông Nguyễn Thất – Lão niên dòng họ Nguyễn Trọng – Đức Thọ, Hà Tĩnh

Một số mẫu sớ khấn và văn triệu thỉnh, văn chầu mẫu:

Sớ Khấn lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, Thổ công Hà Bá, Thành hoàng làng

(Phải tiến hành trước thời gian hành lễ tế tổ

ít nhất là một chầu hương)

Cung Duy!

Việt Nam Cộng Sản Hoàng Triều

... (Nhâm Thìn)... tuế giám, ... (Đinh Mùi)... nguyệt (tháng), ……Nhật (ngày), …..Khắc (giờ)….

… tỉnh, … huyện, … xã…thôn… tại Từ đường gia tộc….

(Hoặc có thể ghi theo quốc ngữ cũng được: Cộng hòa xã hội…ngày…)

- Kính lạy Việt Nam Hoàng thiên Hậu thổ (một vái)

- Kính lạy! Đông Trù Tư Mệnh Táo chủ Thần Quân - Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần - Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần (một vái)

- Kính lạy các chư vị Việt Tổ, Việt Tiên, Việt Thánh quốc, Việt Thánh mẫu, Việt tiên cô, Việt Tiên mãnh

- Kính lạy Thành hoàng bản xứ … (tên làng, xã nơi cư ngụ)

Tín chủ con là:

.... chức danh Tộc trưởng, cùng toàn thể hậu duệ cháu con trong họ tộc… , cúi xin dáng lâm trước án, kính lạy Chư Thiên, Chư Địa, Chư Bụt, Chư Thần, Chư Thánh; Kính lạy Bản xứ Thành hoàng gia ân, cho phép chúng con được mời Tổ tiên của chúng con về địa chỉ … tỉnh, … huyện, … xã…thôn… ngụ tại Từ đường gia tộc….để chứng kiến hậu duệ cháu con hành lễ báo ân công đức nguồn cội.

Lòng thành lễ mọn, hương đăng, hoa quả, trà rượu, thanh tước chi nghi, dâng bày ra trước hương án, kính cẩn lạy dâng, kính cáo chư vị linh thần, cúi mong soi xét cho chúng con được thể theo sở nguyện. Đồng thời cúi xin linh thiêng phù hộ độ trì cho chúng con khởi sự được hanh thông mọi bề, phúc đức an lành, gia đạo vẹn toàn như ý.

Cẩn cáo ! (3 lạy)

(mẫu)

Sớ khấn hiệu triệu các vị liệt tông liệt tổ tại Từ đường

(Tiến hành sớm nhất cũng phải chờ sau khi

hương trên Linh điện cháy hết một chầu,

thường thì ngày hôm sau con cháu tề tựu đông đủ mới hành lễ)

Cung Duy!

Việt Nam Cộng Sản Hoàng Triều

Nhâm Thìn tuế giám, Đinh Mùi nguyệt (tháng), ……Nhật (ngày), …..Khắc (giờ)….

… tỉnh, … huyện, … xã…thôn… tại Từ đường gia tộc….

Cận di phỉ lệ chi nghi cảm kính cáo vu:

- Nhất thế Thuỷ Tổ khảo Tiền hương trung kỳ lão …(cách ghi chức danh như đã hướng dân trên)…phủ quân!

- Nhất thế Thuỷ Tổ tỉ y phu chức…..Nhũ nhân!

- Nhị thế Tiên Tổ khảo …

- Nhị thế Tiên Tổ tỉ y phu …

- Nhị thế tiên cô…

- Tam thế…hellip;

- Tứ thế …

- Vv… (Theo danh sách đã lập phải đọc cho hết)

- Cùng toàn thể các liệt vị Tổ phúc, Tổ kỳ, bất ky danh hiệu mà hậu duệ sơ sót chưa có cơ hội nhận biết dung nhan, chưa cập nhật đầy đủ húy danh, cúi xin bỏ quá lỗi lầm, theo thứ tự ngôi vị tọa bàn, mời tất cả cùng về đây sum vầy hưởng thụ.

Hậu duệ là … nay tiếp nhận chức danh Tộc trưởng, cùng toàn thể con cháu trong họ tộc… nhân ngày lành tháng tốt, tề tựu đông đủ trường hương án (cao giọng đọc văn triệu thỉnh):

(mẫu)

Văn triệu thỉnh tổ tiên liệt vị *

Tuy từ nẻo cách u minh

Song le sự tử, sự sinh khác nào

Rượu chước ra ba tuần điếu hiến

Ngỏ lòng tin sính tiến trại nghi

Lễ tuy bất túc có gì

Gọi là hằng sản ấy thì hằng tâm.

- Dâng rượu: (người đứng bên cạnh rót ba chén rượu dâng lên ba bàn Thượng – Trung – Hạ, toàn gia quyến lạy một lạy)

- Dâng trà: (Hành lễ như mời rượu)

- Xin thượng bàn đồng lai án tọa!

- Ở trung bàn hội tụ tiên linh!

- Hạ bàn cao tổ đồng thân,

Cùng trong huyết mạch sinh thành mẹ cha

Anh em thúc bá đồng sinh

Chị em cô thím chút tình ngày xưa!

- Tử tôn vắn số sớm lìa,

Cô hồn oan uổng bàn thì ngoài sân!

Xôi chè rượu thịt sẵn sàng

Trầu cau, muối gạo, tiền vàng, nhiễu lanh

Mời liệt vị tổ tiên thụ hưởng

Cho trần gian con cháu thỏa lòng

Âm phù dương trợ, thỏa hiệp non sông

Cùng vững bền tổ tiên nguồn cội

Linh thiêng vạn vạn tuế! (4 lạy)

(bài mẫu)

Diễn ca văn chầu ca ngợi công đức Tổ tiên

(Đoạn này phải hát chầu văn, hoặc ca ngâm na ná theo làn điệu

dân ca Nghệ Tĩnh: “Phụ tử tình thâm ”.

Chim tung cánh nương nhờ có tổ

Dẫu trầm hoàn trăm họa gian lao

Nhớ câu bách điểu quy sào

Trăm khe ngàn suối dồn vào một sông

Ơn tiên tổ vun trồng công đức

Tụ tinh thần vằng vặc ngàn thu

Nhớ câu ẩm thủy nguyên xưa

Ngọn mà không gốc cơ đồ vững sao

Nhớ tổ tiên đời đời hương khói

Cửa họ ta dòng dõi trâm oanh

Xót vì hoa sớm lìa cành

Trăm năm tử cũng như sinh một đời

Cốt trời giở số tiên đình tiêu dao

Ơn ai vun xới cho cành nở hoa

Đức sáng rọi sơn hà cẩm tú

Đức sáng cùng vũ trụ bao la

Nhớ nguồn sáng rọi lòng ta

Ơn dòng sữa mẹ công cha ai từng

Thuyền cặp bến nhờ tay người lái

Ơn mở đường dẫn lối từ xưa

Chiết cành bởi tại ông bà

Ai xui gió táp cho hoa lìa cành

Cơ tạo hóa hậu sinh hậu tử

Nắm quyền vi khép mở khôn hay

Nhờ ơn bành tổ cao dày

Nhờ ơn cô tổ vun cây xanh cành

Tuy không được trường sinh vạn tuế

Cũng mở đường thế chế mai sau

Trăm năm một cuộc bể dâu

Tóc xanh rồi cũng bạc đầu không xa

Chim không tổ như nhà không mái

Tưởng ra đường ruột rối từng phen

Hỏi rằng người ở cung tiên

Hay về thủy phủ chơi miền giang tân

Cõi u minh hàn lâm cư sĩ

Dọc trầm trầm cơ mộ thu hương

U hồn nhiễu cảnh dương quan

Tẩu tiên giọt nước mưa sương lạnh lùng

Sầu muôn địa hoa rừng gia thảo

Tưởng phật từ hưởng đạo rước lên

Nay chơi tây trúc tòa sen

Ngự xin chức giá về miền dương gian

Thăm con cháu, xóm làng xưa cũ

Thăm phố phường dòng họ gần xa

Nơi ăn chốn ở trong nhà

Song thời phù hộ thịnh đà mừng vui

Ứng mộng chiêm biết người hiện diện

Thiết lô hương lập điện tại gia

Có không ở tại lòng ta

Không mà vẫn có ấy là phép thân

Chữ sắc dục bao lần tụ tán

Nước bể đông vơi cạn ai hay

Có thì có tự mảy may

Không thì cả thế gian này cũng không

Dầu bạc chảy tiền ròng cũng hết

Thác đi rồi còn biết gì đâu

Muốn nối ta phải bắc cầu

Muốn ăn quả ngọt bảo nhau vun trồng

Nay hoa nhật lấy công ơn đức

Chữ thịnh tình lễ bạc kính dâng

Giãi bày mấy khúc ca văn

Nguyền xin tiên tổ lai lâm phù trì

Hỡi hỡi các thiên tiên vạn vạn tuế!

Diễn ca tế cô hồn

(Đọc trước vong điện)

Con lạy Hậu thổ Hoàng Thiên

Con lạy Việt Tổ Việt Tiên linh thần

Con lạy Định phúc Táo quân

Con lạy Bản cảnh Thành hoàng uy nghiêm

Ngày giỗ Tổ sắc xuân phân

Cầu xin xá tội vong nhân hải hà

Âm cung mở cửa ngục ra

Vong linh không cửa không nhà bơ vơ

Gốc cây xó chợ đầu đường

Không nơi nương tựa đêm trường lang thang

Quanh năm đói rét cơ hàn

Không manh áo mỏng che làn heo may

Cô hồn dòng tộc….tập hợp về đây

Trẻ gia trai gái đông tây hợp đoàn

Dù rằng chết uổng chết oan

Chết vì nghiện hút, chết tham làm giàu

Chết tai nạn, chết ốm đau,

Chết đâm, chết chém, chết ốm đau, tiền, tình

Chết bom đạn, chết đao binh,

Chết vì chó dại, chết vì sản sinh giống nòi,

Chết vì sét đánh giữa trời…

Nay nghe Tộc trưởng thỉnh mời

Lai lâm nhận hưởng mọi lời trước sau

Xôi chè, rượu thịt, trầu cau

Tiền vàng, quần áo đủ màu đỏ xanh

Gạo muối quả thực hoa đăng

Mang theo một chút để dành ngày mai

Âm phù dương trợ phúc lai

An khang thịnh vượng, hòa hài gia trung

Nhớ ngày giỗ Tổ hàng năm

Lại về, Tộc trưởng thành tâm thỉnh mời!

Bây giờ nhận hưởng xong rồi

Dắt nhau già trẻ về nơi âm phần

Tộc trưởng thiêu hóa kim ngân

Cùng với áo quần đã được phân chia

Cầu cho siêu độ cõi hư

Từ đây thoát cảnh bơ vơ linh hồn!

Kính cáo tôn thần chứng minh công đức!

Chú ý:

- Sau mỗi lần xướng xong một nội dung, tờ sớ phải được thiêu hóa ngay mới linh ứng. Không được để sớ đọc năm này rồi để lại năm sau đọc nữa, mà mỗi năm đều phải viết sớ mới.

- Trước khi cúng cô hồn trong gia tộc, phải có một lễ nhỏ cúng cô hồn ngoài đường gồm âm binh đủ màu, cháo hoa, hạt nổ, gạo muối, để quỷ đói không cướp dật mất phần ăn của vong trong họ nhà mình.

- Rượu trên điện thờ được rưới lên tàn tro khi thiêu hóa tiền vàng; nước trên điện thờ đem tưới vào gốc cây cổ thụ nhất trong khuôn viên Từ đường với ý nghĩa vun trồng nguồn cội.

Lễ tế cầu siêu và cầu an:

Ý nghĩa:

- Cầu siêu là cầu cho vong hồn người chết được siêu thoát;

- Cầu an là cầu cho gia đạo, cháu con đang sống trên dương trần vượt qua được các vận hạn, được tai qua nạn khỏi, phúc lộc vẹn toàn, vạn sự bình an.

Nghi lễ tổ chức:

- Thời gian: Làm về đêm, phải lập trai đàn ngoài trời

- Cỗ tế: Hương, đèn, hoa, ngũ quả, nước lã, 12 đĩa xôi và 12 đọi chè, bánh chưng, bành dày tùy tâm.

- Dâng sao giải hạn: mỗi gia đình phải tự lập danh sách gia đình mình, gồm tên, tuổi, hạn sao nào, sắm cho mỗi người một tờ hình nhân thế mạng và một ít tiền vàng, hình nhân thế mạng người nào phải ghi tên người ấy. Đặt hết hình nhân thế mạng cũng như tiền vàng và danh sách đã lập cả gia đình lên một cái khay, đem đến từ đường. Thứ tự bày trước trai đàn ngoài trời . Sau khi hoàn tất phần tế lễ cầu siêu, cầu an, dâng sao giải hạn, thì tộc trưởng (hoặc người chấp sự) sẽ ngồi trên một chiếc chiếu trải trước hương án, lần lượt đưa từng khay một ra trước mặt. Khay của gia đình nào, cháu con hoặc người đại diện của gia đình đó ngồi sau lưng chấp tay chầu lễ. Kết thúc danh sách thì người chấp sự cúng lễ hô to:

- Gia nhân cúc cung bái !

Cả nhà cùng lạy ba lạy, sau đó đem hình nhân thế mạng và tiền vàng đi thiêu hóa, coi như gia đình đó đã được giải hạn xong. Tiếp tục đến lân gia đình khác.

Việc cầu an giải hạn nhiều khi kéo dài dễ mất đến vài ba ngày đêm, tùy vào số lượng người nhiều hay ít của dòng họ đó. Do đó không nhất thiết chấp sự cúng lễ phải là tộc trưởng, mà phải bố trí thay phiên nhau, miễn là áo mũ chỉnh tề, tộc trưởng chỉ chấp sự phần đầu cẩn cáo chung với trời đất mà thôi.

- Công đức: Sau lễ cầu an, con cháu không nên quên nghĩa cử đóng góp quỹ công đức. Quỹ này dùng để hương khói, lau dọn từ đường quanh năm, cũng như cứu khổ cứu nạn người gặp hoàn cảnh khó khăn trong gia tộc, khen thưởng cháu con thành đạt vv…đây là nghĩa cử cuối cùng gọi là đã vẹn toàn đạo nghĩa.

(mẫu)

Văn sớ cầu siêu độ vong linh gia tiên

và cầu an họ tộc cháu con dương thế

(Hành lễ cầu siêu độ, cầu an phải tổ chức ở ngoài trời,

Cỗ chay gồm hương, đăng, hoa, quả, xôi, chè và nước)

- Kính lạy Việt Nam Hoàng thiên Hậu thổ (một vái)

- Kính lạy! Đông Trù Tư Mệnh Táo chủ Thần Quân - Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần - Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần (một vái)

- Kính lạy các chư vị Việt Tổ, Việt Tiên, Việt Thánh quốc, Việt Thánh mẫu, Việt tiên cô, Việt Tiên mãnh

Nay tấm lòng cháu con dương thế

Một niệm nguyện cầu

Chúng con tự nghĩ:

Chân linh chư vị sinh nơi trần thế

Trong thủa bình sinh,

tuệ cán chướng sầu,

nghiệp dày phúc mỏng

Sai lầm đã lắm,

ân oán đã nhiều

Kính lễ đức Bụt từ bi

Ra tay báu để dắt dìu,

soi ánh vàng mà tiếp dẫn

Khiến cho :

mọi linh hồn đều được thoát lìa biển khổ,

thẳng tới đài sen

đời đời sinh an dưỡng thảnh thơi,

kiếp kiếp hưởng lạc bang mát mẻ

Lại nguyện sám chủ cho chúng con:

Thân mệnh an khang, tâm thần cởi mở

Nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu trừ

Bốn mùa không hạn ách, nghĩ lo

Tám tiết hưởng vinh hoa phúc thọ

Lòng thành khẩn thiết, văn sớ kính bày

Ngày…tháng…năm…

Sám chủ chúng con thành tâm dâng sớ.

(Toàn gia tộc lạy 3 lạy.

Nếu họ tộc có tổ chức dâng sao giải hạn,

thì người Chấp sự tiếp tục Sớ khấn lễ dâng sao giải hạn)

Mẫu

Văn sớ dâng sao giải hạn

- Kính lạy Việt Nam Hoàng thiên Hậu thổ (một vái)

- Kính lạy! Đông Trù Tư Mệnh Táo chủ Thần Quân - Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần - Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chính Thần (một vái)

- Kính lạy các chư vị Việt Tổ, Việt Tiên, Việt Thánh quốc, Việt Thánh mẫu, Việt tiên cô, Việt Tiên mãnh

Tín chủ con là… Tộc trưởng gia tộc…

Đại diện Chấp sự

Thành tâm thiết lễ

Giải hạn nhân tinh

Lòng thành cúi lạy

Trung Thiên tỉnh chủ

Bắc cự Tử vi

Kính mong

Hoàng Thiên Hậu Thổ

Giáng trần soi xét

Các vì sao tinh tú chiếu soi

Cầu gia tộc khương tinh thọ tường

Trời - Bụt - Thánh - Mẫu hiền phù hộ cháu con

Nhà nhà đều hạnh phúc đăng long

Lớn nhỏ thảy đều hoan lạc

Nguyện Tinh quân hạn thần chiếu tạc

Giải trừ bệnh tật, tai ương

Dứt tà hung – khiến gặp điều lành

Hô đệ tử lòng thành khấn tấu.

Cúi mong chư Thiên-chư Địa - chư Thần

chấp kỳ lễ bạc phù hộ độ trì

Chúng con:

Chí thiết chí thành chí tâm bái lạy !

(Đọc xong sớ cầu, Chấp sự vái 8 vái về phía tám phương trời

bắt đầu từ hướng Càn phía Tây Bắc vái đi theo chiều thuận, 3 lạy trước hương án.

Sau đó thì Chấp sự ngồi xuống chiếu và bắt đầu xướng danh

từng người theo danh sách đã lập của từng gia đình)

*****

Sớ khấn của Phlanhoa trong các sự kiện

(Ngày Quốc giỗ, giao thừa ngoài trời,

khi viếng các ngôi chùa trên núi Hồng Lĩnh

khi viếng đền thờ và các khu di tích lịch sử, …)

Cung duy

Cộng Hòa Xã hội Chủ Nghĩa Việt Nam

…, Ngày…tháng…năm…

Tín chủ con là Phlanhoa

Ngụ tại địa chỉ…

Kính lạy!

- Việt Nam Hoàng Thiên Hâu Thổ

- Đông Trù Tư Mệnh Táo chủ thần quan, Thổ Địa long mạch tôn thần, Ngũ phương ngũ thổ phúc đức chính thần

Kính lạy!

- Việt Nam Thủy Tổ

- Việt Nam Tiên Tổ

- Các liệt vị Tiên Tổ khai sinh 54 dân tộc Việt Nam

- Thánh Mẫu linh từ nước Việt

- Thành Hoàng bản xứ ... (nơi mình cư ngụ)

“Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục giống nòi cũng khác”
(Bình Ngô Đại cáo)

Phút thiêng liêng (giao thừa, ngày rằm,...) đã đến

Giữa đất trời sáng tỏa hương đăng

Tấm lòng tiết nghĩa con dân

Cầu cho nước Việt muôn phần:

“Càn khôn bĩ rồi lại thái
Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu
Muôn thuở nền thái bình vững chắc
Âu cũng nhờ trời đất tổ tông linh thiêng đã lặng thầm phù trợ!”
(Bình Ngô Đại cáo)

Nguyện cho bá quan tướng lĩnh:

“Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,
Lấy trí nhân để thay cường bạo.
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Một cỗ nhung y chiến thắng,
Nên công oanh liệt ngàn năm
(Bình Ngô Đại cáo)

Mong cho dân lành:

“Bốn phương biển cả thanh bình,
Ban chiếu duy tân khắp chốn”

(Bình Ngô Đại cáo)

Dong khơi được bội mùa tôm cá

Ngoài đồng ngô lúa sai bông

Trên rừng muông thú hợp đàn

Đảo xa, đất lành chim đậu

Nạn cướp bóc tiêu trừ tận gốc

Họa tai ương, bệnh tật không còn

Vợ chồng chung thủy, con cháu chăm ngoan

Trăm họ duy trì việc vun trồng gốc rễ

“Xã tắc từ đây vững bền
Giang sơn từ đây đổi mới”