Hướng Dẫn Phân Biệt Gốm Sứ Cổ Và Giả Cổ ( Phần 1 )

Lão Cổ Vật - Cổ vật là ngành rất đặc thù thật giả khó phân, bởi vậy việc nắm vững kiến thức cũng như có sự tiếp xúc kinh nghiệm và học hỏi qua các bậc tiền bối là rất quan trọng để có thể tồn tại và tránh khỏi những "cú lừa" về đồ.

I. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA NỐT GỈ SẮT

Tất cả hàng gốm sứ đều làm từ đất sét, nguyên liệu từ đất, có chứa chất khoáng dưới dạng bụi li ti. Vì là chất tự nhiên, nó thường có một số tạp chất. Một trong số những tạp chất này sẽ rất hữu ích cho các nhà sưu tập, đó là sắt. Sau một thời gian dài, sắt chuyển lên bề mặt của vật gốm sứ và tạo thành đốm nhỏ đậm màu. Sắt khi tiếp xúc với không khí sẽ bị oxy hóa và chuyển thành màu nâu hay thậm chí là đen.

Nốt gỉ sắt là dấu hiệu có ích cho nhà sưu tập gốm sứ bởi vì phải mất rất nhiều năm cho quá trình trên và việc xuất hiện các đốm gỉ sắt là dấu hiệu của thời gian. Điểm nhận dạng này dễ thấy nhất trên hàng men vì các nguyên liệu làm hàng này thường có màu trắng.

Các đốm gỉ sắt khá phổ biến trên hàng men trắng xanh thời nhà Minh vì những vật này có thời gian tương đối lâu, đủ cho các đốm gỉ đó xuất hiện. Ngoài ra, có vẻ như loại đất dùng để làm hàng gốm sứ thời kỳ đó có chứa nhiều tạp chất hơn cả. Đốm gỉ sắt cũng dễ tìm thấy trong các vật gốm sứ có màu đời nhà Thanh nhưng ít hơn.

Việc làm giả đốm gỉ sắt có thể làm được nhưng không phổ biến, có lẽ vì khó làm được giả một cách hoàn hảo. Hầu hết các đốm gỉ sắt làm giả có thể bị phát hiện nếu người xem là người đã được thấy chúng trên những đồ thật.

II. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA HIỆN TƯỢNG LỘT MEN (Tuột men)

Nước men là lớp đem lại vẻ óng ả và mướt cho đồ gốm sứ. Hiệu quả này tạo ra được là do một hỗn hợp chất lỏng dạng bùn có chứa Silic đioxyt được tráng trên bề mặt của đồ gốm sứ và sau đó đem nung trong lò lửa. Ở nhiệt độ cao, chất Silic Đioxyt tan chảy và chuyển hóa thành lớp trong suốt bọc lấy đồ gốm.

Từ rất sớm, những đồ gốm làm từ đất nung của Trung Quốc đã được tráng men để tránh thấm nước. Đồ gốm đá hay gốm sứ được nung ở nhiệt độ cao hơn đồ gốm làm từ đất nung nên vốn dĩ đã không thấm nước nhưng vẫn được lên nước men. Trong nhiều thập kỷ, lên nước men đã được sử dụng để tạo màu hay độ bền của đồ gốm sứ (như men ngọc bích hay men trắng). Có những khoảng thời gian khác, nước men được dùng để bảo vệ lớp trang trí phía dưới. (chẳng hạn như men trắng xanh hay hàng sứ nhiều màu đời nhà Thanh).

So với những loại hình nghệ thuật khác, thì hàng gốm sứ bền hơn đáng kể và nước men chính là nguyên nhân. Những đồ tạo tác bằng gốm sứ có thể trở về tình trạng mới tinh tình tình cho dù đã nằm dưới nước hay đất hàng thế kỷ.

Những sản phẩm gốm sứ mới mà bạn bắt gặp ở các cửa hàng thường sáng bóng, phản chiếu tốt. Những thứ cổ hơn tự nó trông không bóng bẩy bằng, hơi mờ nữa là khác.

Nhiều mảnh vỡ gốm trắng cổ đời nhà Tống vẫn còn tồn tại vì được chon dưới đất nhưng có dấu hiệu lột

III. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA VẾT TẠP CHẤT DO "LỖI LÒ" DÍNH LÊN ĐỒ SÀNH SỨ

Thời cổ, tất cả hàng gốm sứ được thực hiện bằng tay. Điều kiện làm việc ngày đó có lẽ không đạt các tiêu chuẩn chất lượng, vệ sinh, an toàn như bây giờ.

Vì vậy, dễ tưởng tượng rằng điều đó sẽ dẫn đến lỗi hay tạp chất trên sản phẩm. Sẽ có 2 cách xử lý sản phẩm bị lỗi, bỏ đi, hoặc bán cho khach hàng có ít tiền hơn. Đó chính là điểm tạo ra sự khác biệt giữa gốm sứ hoàng gia và gốm sứ thương mại.

Gốm sứ hoàng gia được sản xuât cho Hoàng Gia Trung Quốc, các thành viên trong Hoàng gia, tướng quân, v.v…Lúc đó, là dân tộc tiên tiến nhất, các sản phẩm nghệ thuật của họ phải đạt đến độ tinh xảo nhất. Những sản phẩm không đạt, sẽ bị hủy.

Sản phẩm thương mại thì khác, chúng được sản xuất nhằm phục vụ nhu cầu và thị hiếu người Đông Nam Á, vốn ít phức tạp và khắt khe hơn người Trung Quốc. Vì vậy, gốm sứ thương mại thình thoảng có thể có “lỗi lò” tạp chất trên bề mặt, tạo ra đặc trưng và tính thật của sản phẩm.

Vành đế của đồ gốm sứ thường được đặt trên cát trong khi nung và một số vật thể sẽ dính vào đáy của đồ. Ngoài ra, tro hay vật liệu khác bay trong quá trình nung cũng có thể gắn vào bề mặt của vật.

Một cách kiểm tra đơn giản kiến thức và sự thật thà của người bán là cầm lên một mảnh không hoàn hảo trong cửa hàng và hỏi họ đó có phải gốm sứ hoàng gia Trung Quốc không. Nếu câu trả lời là “phải” thì nghĩa là bạn đã bắt đầu bị lừa.

IV. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA SỰ CO RÚT NƯỚC MEN

Một số lỗi nhỏ trên bề mặt của đồ gốm sứ có thể do sự co rút nước men, vốn khá phổ biến trên các sản phẩm gốm sứ Trung Quốc và Châu Á. Chúng xuất hiện như những vết lõm nhỏ trong nước men, chủ yếu thấy trên hàng gốm thương mại hơn là gốm hoàng gia.

Nguyên nhân của sự co rút nước men có thể là do hạt li ti dính vào hoặc lớp dầu bên dưới nước men cản trở nước men bao phủ toàn bộ bề mặt. Trong quá trình nung, nước men sẽ không lấp đầy mà tạo thành vết lõm.

Một số trường hợp, vết lõm nhỏ đến nỗi chỉ có thể phát hiện bằng kính phóng đại. Một số khác lớn hơn và sẽ sậm màu đi khi bụi đóng vào.

Phần lớn gốm Trung Quốc và Châu Á có chỗ lõm của nước men (hay nốt gỉ sắt) là do quá trình sản xuất hàng thế kỷ trước và tìm thấy chủ yếu trên gốm thương mại, ít thấy trên gốm hoàng gia.

V. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA VẾT DA RẠN (ĐƯỜNG NỨT SỢI TÓC)

Vết da rạn rất phổ biến trên hàng gốm sứ Trung Quốc và châu Á hay gốm đá. Một số sản phẩm thậm chí còn bị rạn toàn bộ.

Vết da rạn hình thành là do sự thay đổi nhiệt độ đột ngột ở khâu cuối cùng của quá trình nung, khi không khí bên ngoài lạnh đi nhanh hơn so với dưới bề mặt của sản phẩm. Kết quả là những đường nứt nhỏ xuất hiện (hay còn gọi là vết da rạn hay vân rạn).

VI. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA HƯ HỎNG NƯỚC MEN NGOÀI

Các sản phẩm gốm sứ thường được vẽ tay các họa tiết trên nhiều lớp khác nhau. Những hình vẽ dưới lớp men bảo vệ có thể trường tồn hàng thế kỷ. Các họa tiết vẽ bên ngoài nước men (gọi là nước men ngoài) dễ trôi hơn vì nó tiếp xúc trực tiếp với bên ngoài.

Những đồ tạo tác có lớp men trong và lớp men ngoài sẽ trông như mất đi cái hồn của nó một khi lớp men ngoài biến mất.

VII. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA SỰ BIẾN DẠNG

Các sản phẩm gốm sứ thời cổ chỉ được sản xuất bởi những người thợ điêu luyện qua một quá trình cực nhọc. Sau quá trình dài dằng dặc đó, sẽ có những sản phẩm không đạt hình dáng mong muốn. Có 2 cách xử lý: quăng chúng đi, hoặc, bán chúng cho những khách hàng dễ tính hơn.

Các gốm sứ hoàng gia thường được sản xuất cho hoàng tộc hay quan lại. Là dân tộc tiên tiến nhất vào thời cổ, các sản phẩm của họ đòi hỏi phải tinh xảo đến từng chi tiết.

Gốm thương mại, được sản xuất nhằm đáp ứng nhu cầu người dân vùng Châu Á nên không yêu cầu quá tinh xảo như gốm sứ hoàng gia.

Vì vậy, gốm thương mại thỉnh thoảng có sự biến dạng, vì thế tạo nên đặc trưng và tính chất xác thực cho sản phẩm. Một cách kiểm tra đơn giản sự thành thật và kiến thức của người bán là tìm một sản phẩm biến dạng và hỏi họ đó có phải gốm sứ hoàng gia không. Nếu câu trả lời là “Đúng”, bạn đã hiểu vấn đề rồi đấy.

VIII. PHÂN BIỆT GỐM SỨ CỔ VÀ GIẢ CỔ QUA SÒ BÁM (Hầu bám)

Sinh vật biển sống bám vào những thứ chìm lâu dưới nước. Hầu hết các tàu buôn hàng hóa chìm luôn có một phần hoặc toàn bộ hàng hóa bị sò bám.

Phải mất một thời gian rất dài sinh vật biển mới bám được vào những vật chìm dưới biển và chủ yếu là ở các khu vực nhiệt đới. Vì vậy, đây có thể xem là một dấu hiệu nhận dạng đồ cổ. Nếu một tạo tác bị nhiều hơn một loài sinh vật biển bám vào, nó rất có thể là đồ cổ.

Vết sò bám rất dễ được gỡ ra khỏi đồ gốm. Chì cần nhúng và ngâm đồ gốm vào axit (dấm cũng được).