Ý NGHĨA MỘT SỐ ĐỒ ÁN HOA VĂN TRUYỀN THỐNG TRUNG QUỐC (P1)Like 0 209

Nghệ thuật đồ hoạ Trung Quốc là một trong những nghệ thuật dân gian được lưu truyền từ đời này qua đời khác. Mỗi một đồ án hoa văn truyền thống đều mang một ý nghĩa sâu sắc phản ánh rất rõ tư tưởng tôn giáo, văn hoá dân tộc. Nghệ thuật đồ họa này đã có ảnh hưởng nhất định đến văn hóa nghệ thuật Việt Nam. Tuy nhiên cho đến nay, ở Việt Nam việc nghiên cứu tìm hiểu dòng chảy sâu kín của ngôn ngữ đồ án hoa văn Trung Quốc còn ít, còn có nhiều điều chưa biết ẩn giấu đằng sau nó. Bài viết này nghiên cứu ý nghĩa một số đồ án hoa văn truyền thống Trung quốc, những nghiên cứu đã chỉ ra hoa văn được sử dụng trong đồ án truyền thống rất phong phú như hoa văn động vật, thực vật, nhóm hoa văn theo tích cổ. Ý nghĩa đồ án được lấy từ vẻ đẹp thanh cao, quyền quý, khí phách của hình ảnh thật, hoặc sử dụng đồng âm để lấy ý nghĩa tốt đẹp. Đối với đồ án hoa văn tích cổ, ý nghĩa lấy theo ý nghĩa của tích cổ. Chủng loại hoa văn thường thấy trên đồ án hoa văn truyền thống Trung Quốc1.Hoa văn động vật*Nhóm thú: Rồng là linh thú được vẽ nhiều nhất, rồng được coi là con vật thần có sức mạnh vô song, đi đến đâu mang lại điều tốt đẹp đến đó. Một số đồ án thường thấy như Rồng chầu mặt trời, Rồng nhả ngọc châu, Rồng phượng… Kỳ lân, Sư tử cũng là linh thú thường gặp. Theo quan niệm của người Trung Quốc, Kỳ lân biểu hiện cho điềm lành vì nó chỉ xuất hiện vào thời thái bình, Sư tử được coi là đồng loại của Kỳ lân, một số đồ án như Kỳ lân tú cầu, Kỳ lân tống tử… Ngoài ra còn gặp hoa văn voi, dê, ngựa… như đồ án Tượng đà bảo bình, Tam dương... Dơi cũng là loại động vật phổ biến trong các đồ án hoa văn, con dơi tượng trưng cho phúc đến nhà, thường thấy đồ án Ngũ phúc, Phúc thọ song toàn, Phúc ở trước mặt, Trùng phúc… Những đồ án này thường gặp trên hoa văn gốm sứ, trang trí kiến trúc, tranh ảnh, đồ án trang trí đồ mộc.*Nhóm lông vũ: Gồm có phượng, hạc, cò, vịt, công, vẹt, gà, thiên nga. Phượng là giống chim thiêng đem lại điềm lành, báo hiệu thời thái bình thịnh trị và biểu trưng cho phú quý. Đồ án thường gặp như Cò với hoa sen, Vịt hoa sen trong đồ án liên – áp, Gà trống gáy, Tùng Hạc…*Nhóm thủy sinh và lưỡng cư: Đề tài cá thườnggặp, cá tượng trưng cho sự dư giả, đồ án như cá vượt long môn, cá vàng, cá vẽ cùng cam hoặc con gà…2.Hoa văn thực vậtNhững đồ án trang trí thuộc nhóm này rất phong phú và được sử dụng rất phổ biến như hoa sen, tùng cúc trúc mai, mẫu đơn, linh chi, nho đào lựu, tre trúc… Một số đồ án như Hoa sen được vẽ thành nhiều khóm trong hồ nước, hoa sen được vẽ cùng các chùm quả đào, lựu, nho. Hoa sen còn được dùng kết hợp trong đề tài trang trí sen - vịt. Mẫu đơn vẽ cùng hoa đào, tùng cùng với cúc… Ý nghĩa đồ án được lấy từ vẻ đẹp thanh cao, quyền quý bản chất loại cây hoa đó, hoặc đôi khi sử dụng đồng âm để lấy ý nghĩa tốt đẹp.3. Nhóm hoa văn theo truyền thuyết hoặc theo tích cổTrong đồ án hoa văn Truyền thống Trung Quốc gặp rất nhiều đồ án hoa văn trích ra từ truyền thuyết hoặc tích cổ, chủ yếu là liên quan đến các vị thần tiên. Một số đồ án như Bát tiên, Tây Vương Mẫu, Kỳ lân tống tử, Hằng nga bên trăng, Đông Phương Sóc bổng đào, Tam tinh cao chiếu… Ý nghĩa của đồ án này thường mang ý nghĩa chúc phúc, chúc thọ, mang điều tốt lành.

  Đồ án hoa văn 3 con dê  

 Ba con dê (Tam dương).Hình ảnh trên có ngụ ý Tam dương khai thái.Trong tiếng Trung, dương Yang có ý nghĩa con dê, hình ảnh 3 con dê còn đọc là tam dương.Cũng trong kinh dịch Trung Quốc, liên quan đến gieo quẻ, Tam dương là tháng giêng, trùng với quẻ Thái. Tháng giêng, khai mở của một năm, dương khí bùng lên, trời đất giao hoà, cây cối vạn vật đâm chồi nảy lộc. Tam dương khai thái là một hình thức chơi chữ tế nhị mà sâu sắc, tháng giêng - tam dương mở đầu -khai cho sự hanh thông - thái cả năm. Tam dương khai thái còn ngụ ý mong muốn sự hanh thông may mắn cát tường. Hình ảnh này tương tự như hình ảnh Lưỡng long triều nhật Hai con rồng chầu mặt trời. Rồng biểu trưng cho nguyên lý dương. Mặt trời yang đồng âm với dương yang. Do đó, đồ án này biểu thị cho “tam dương” biểu ý của câu chúc “tam dương khai thái” tức mọi việc đều hanh thông.

Đồ án hoa văn Nhị long hí châu 

Rồng là con vật không chỉ đẹp sống động mà còn cho nhiều màu sắc thần kì tuyệt vời. Rồng có thể hô mưa gọi gió, là biểu tượng hoàng quyền. Châu là hạt minh châu, là vật tốt đẹp do rồng phun ra. Hình ảnh này mang ngụ ý mang đến sự dồi dào sung túc, tốt lành đến cho con người.

    Đồ án hoa văn Long Phượng 

 Long biểu trưng cho nguyên lý dương, Phượng biểu trưng cho nguyên lý âm. Đồ án kết hợp Long và Phượng biểu thị cho việc âm dương hòa hợp, trời đất giao hòa, đó là điều kiện thuận lợi tốt lành cho cuộc sống. Do vậy đồ án này có tên là Long Phượng trình tường. Rồng và Phượng bày ra điềm lành. Nói rộng ra đồ án Long Phượng trình tường có nghĩa mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, thái bình thịnh trị.

   Đồ án hoa văn 5 con dơi

  Con dơi trong tiếng Trung gọi là Fu, Fu cũng có nghĩa là Phúc. Ở đây có sử dụng đồng âm khác nghĩa, con dơi tượng trưng cho Phúc. Đồ án 5 con dơi có tên là Ngũ phúc. Người Trung Quốc quan niệm Ngũ Phúc gồm: Thọ (sống lâu), Phú (giàu có); Khang Ninh (khỏe mạnh, yên lành); Hảo Đức (có đức tốt); và Thiện Chung (vui hết tuổi trời, chết vì già mà không vương vấn phiền não). Đồ án còn có tên gọi khác Phúc Thọ Vạn Đại.

  Dơi ngậm tiền cổ và đào thọ

  Đồ án hoa văn Dơi ngậm tiền cổ và Đào thọ Hình ảnh con dơi ngậm đồng tiền cổ và đào thọ, con dơi tượng trưng cho Phúc, hai đồng tiền cổ xếp song song Shuang qian. Shuang qian đồng âm khác nghĩa với từ song toàn shuang quan, vì vậy hai đồng tiền cổ có nghĩa song toàn. Quả đào tượng trưng cho thọ. Đào là loại cây trái có trên thượng giới thuộc cung Dao Trì của Tây Vương Mẫu, ăn trái đào sẽ sống lâu, vì vậy trái đào biểu trưng cho sự trường thọ. Đồ án này có ý nghĩa Phúc thọ song toàn.

  Phượng Hoàng và mặt trời

  Đồ án hoa văn Phượng Hoàng và mặt trờiTheo truyền thuyết Phượng Hoàng là một loài chim, con trống gọi là Phượng, con mái gọi là Hoàng, là một trong những con vật thần đẹp đẽ cao quý. Trong lòng con người Phượng Hoàng đã trở thành một hình ảnh thân thuộc rất hạnh phúc tốt đẹp. Hình ảnh mặt trời chiếu sáng và mang sự sống cho vạn vật, cũng là biểu tượng của sinh khí dồi dào. Đồ án này ngụ ý chúc may mắn cát tường.

  Đồ án hoa văn Gà trống 

  Tiếng Trung con gà ji, đồng âm với từ cát ji mang ý nghĩa may mắn. Sử dụng từ đồng âm, hình ảnh gà trống có ý nghĩa đại cát đại lợi mang tốt đẹp đến.Ngoài ra, hình ảnh gà trống tượng trưng cho người quân tử. Theo tư tưởng đạo Nho giáo, con gà trống hội tụ 5 đức tính tốt của người quân tử thể hiện qua: Văn - cái mào đỏ tự như chiếc mũ quan văn; Vũ - cựa gà bén nhọn như gươm, vũ khí để đấu chọi; Dũng- gặp đối thủ đối chọi để giành thắng thua; Nhân - có cái gì ăn thì gọi nhau cùng hưởng; Tín - gáy sáng đúng giờ không ngày nào quên. Đó là đức tính của người quân tử.

  Sen và đôi uyên ương

  Đồ án hoa văn Sen và đôi uyên ương Uyên ương là tên 1 loại chim nước, có màu lông rất đẹp, hình dáng giống vịt trời, nhưng nhỏ hơn vịt trời. Con đực và con cái thường ở cùng nhau. Cặp uyên ương khi yêu nhau mãi bên nhau, cho dù con kia có mất đi. Hoa sen lian tiếng Trung đồng âm với liền lian, hạt sen zi đồng âm với quí tử zi. Hình ảnh hoa sen, hạt sen, uyên ương đi kèm với nhau mang hàm ý phu thê ân ái, cùng nhau sống tới già, sớm sinh quí tử, chúc gia đình hạnh phúc.

  Hoa sen, cò trắng, cây lâu sậy

  Đồ án hoa văn Hoa sen, cò trắng, cây lâu sậy Cò trắng tên 1 loài chim nước, cánh to đuôi ngắn, cổ, chân dài, hoạt động ở ven hồ hoặc đồng lúa nước. Cò trắng tiếng Trung lu si và chữ Lộ đường lu đồng âm với nhau. Cây sen lian và lian của chữ liên kết nối cũng đồng âm với nhau, cây sậy kết hạt bông, ke hạt cây và ke khoa bảng đồng âm với. Hình ảnh một con cò, hoa sen và hạt cây sậy kết hợp với nhau tạo thành đồ án “y lu lian ke - Nhất lộ liên khoa”, có ngụ ý mong muốn thi cử học hành đỗ đạt, con đường làm quan thuận lợi.

 III.Đồ án nhóm thuỷ sinh

  Cá vượt Long môn

   Đồ án hoa văn Cá vượt long môn .Theo truyền thuyết Trung Quốc, trước kia mưa do Trời làm, sau này Trời giao việc đó cho Rồng làm. Nhưng số lượng rồng có hạn, Long Vương tổ chức kỳ thi vượt Vũ Long môn để kén chọn con vật hoá rồng gọi là thi rồng. Yêu cầu của cuộc thi các con vật phải qua được cả 3 đợt sóng ở cửa Vũ môn mới hoá rồng được. Nhiều con vật tham gia nhưng chỉ có cá chép là vượt qua được 3 đợt sóng để hoá rồng. Cũng theo chế độ phong kiến Trung Quốc ngày xưa, người Nho sĩ đi thi phải qua 3 vòng thi Xã – Huyện - Tỉnh,người nào đỗ đạt sẽ được vào làm quan Triều đình. Hình ảnh cá vượt Long môn biểu trưng cho sự can đảm, may mắn, thành công, chiến thắng của người Nho sĩ. Hình ảnh này mang hàm ý chúc thăng tiến trong học hành, thi cử, công danh, sung túc, may mắn và thịnh vượng

 

   Hai con cá da trơn, quả cam

  Đồ án hoa văn Hai con cá da trơn, quả cam Cá da trơn tiếng Trung là nian. Chữ nian trong cá da trơn và nian năm đồng âm với nhau. Hai con cá da trơn là nian nian niên niên. Tiếng Trung quả cam Ju và từ cát tường ji là 2 âm hòa khí hài hòa với nhau. Hình ảnh hai con cá da trơn và quả cam ngụ ý Niên niên đại cát, mọi việc đều thuận lợi, cả năm đều tốt lành.Trong một số đồ án hoa văn cổ Trung Quốc hình ảnh quả cam được thay thế bằng con gà theo cách giải thích như vậy.(Còn tiếp...)